Miasto powiatowe w województwie dolno¶l±skim, na skraju Pradoliny G³ogowskiej i Wzgórz Dalkowskich, nad Odr±.
74 tysi±ce mieszkañców (2000). Wa¿ny o¶rodek przemys³owy, us³ugowy i mieszkaniowy Legnicko-G³ogowskiego Okrêgu Miedziowego; w obrêbie miasta Huta Miedzi G³ogów I i G³ogów II (jeden z najwiêkszych tego typu obiektów na ¶wiecie), w której 1993 uruchomiono wydzia³ metali szlachetnych (produkcja srebra, niewielkich ilo¶ci z³ota, platyny i platynowców, szlamu palladowego, selenu i in. metali ziem rzadkich towarzysz±cych z³o¿om miedzi), przy hucie elektrociep³ownia (49 MW); liczne zak³ady przemys³u: elektromaszynowego (d¼wigi, wysiêgniki, rega³y sklepowe i magazynowe, warsztaty remontowe), dziewiarskiego, obuwniczego, odzie¿owego, spo¿ywczego (cukrownia, przetwórstwo miêsa), drzewnego; wa¿ny wêze³ drogowy i kolejowy przy magistrali nadodrzañskiej Wroc³aw-Szczecin; port rzeczny na Odrze. Wy¿sza Szko³a Techniczna (g³ównie informatyka), Instytut Kultury i Sztuki zielonogórskie WSP, filia Wydzia³u Zarz±dzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wroc³awiu, filia Politechniki Zielonogórskiej (Wydzia³ Mechaniczny); dzia³aj± m.in.: Towarzystwo Ziemi G³ogowskiej, Fundacja na rzecz Odbudowy Teatru im. Andersa Gryphiusa (po zakoñczeniu budowy planuje siê tutaj utworzenie Europejskiego Centrum Spotkañ M³odzie¿y), Stowarzyszenie Wolnej Sztuki; corocznie odbywaj± siê: Miêdzynarodowe G³ogowskie Spotkania Jazzowe, Mayday Rock Festival, Przegl±d Zespo³ów Folklorystycznych "Kresy"; Muzeum Archeologiczno-Historyczne, Muzeum Hutnictwa i Odlewnictwa Metali Kolorowych (w czê¶ci zamku), galerie, m.in. malarstwa wspó³czesnego; miasto prowadzi intensywn± wymianê kulturaln± i intelektualn± z miastami partnerskimi z Niemiec, Holandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii; zosta³o nagrodzone Honorowym Dyplomem Rady Europy (1999) i Honorow± Flag± Rady Europy (2000). Wiele obiektów i klubów sportowych, w tym Centrum Sportowe "G³ogowski Triathlon", w pobli¿u G³ogowa tor motocrossowy Górków; odbywaj± siê: Mistrzostwa Polski i Europy w Motocrossie, Mistrzostwa Polski w Szachach B³yskawicznych.
Pó³nocna i pó³nocno-wschodnia czê¶æ G³ogowa jest po³o¿ona w p³askiej dolinie rzecznej, po³udnie - na wzgórzach morenowych. Pó³nocn± granicê miasta stanowi Odra oraz jej dorzecze - Stara Odra, w po³udniowo-wschodniej czê¶ci znajduje siê kilka kana³ów, m.in. Kana³ G³ogowski, na wschodzie - uj¶cie rzeki Czarna (lewy dop³yw Odry). Zabytkowe centrum G³ogowa le¿y na lewym brzegu Odry (doszczêtnie zniszczone podczas II wojny ¶wiatowej, od koñca lat 80. jest odbudowywane). W pobli¿u, na wyspie utworzonej przez Odrê i jej starorzecze, znajduje siê najstarsza dzielnica miasta - Ostrów Tumski. Zak³ady przemys³owe zlokalizowano g³ównie we wschodniej i zachodniej czê¶ci G³ogowa, a nowe osiedla bloków mieszkalnych na przedmie¶ciach i na po³udnie od centrum.
Historia miasta. Gród w rozlewisku Odry, w pobli¿u dawnego uj¶cia Baryczy, na terytorium plemienia Dziadoszan, wzniesiony oko³o 985 zapewne po opanowaniu tego terenu przez Mieszka I; otoczony wa³em drewniano-ziemnym, wewn±trz gêsto zabudowany; wzmiankowany 1010; odegra³ wa¿n± role w walkach obronnych toczonych z cesarstwem niemieckim przez Boles³awa I Chrobrego (1010, 1017) i Boles³awa III Krzywoustego (1109); siedziba kasztelanii; 1251-1508 stolica ksiêstwa - g³ogowskiego, nastêpnie w³asno¶æ Korony czeskiej, od 1526 w monarchii Habsburgów (niemiecka nazwa Glogau); od XIII w. o¶rodek handlowy i rzemie¶lniczy (g³ównie: sukiennictwo, p³óciennictwo, piwowarstwo, garncarstwo); od 1. po³owy XVI w. o¶rodek protestantyzmu; jedna z najwa¿niejszych gmin ¿ydowskich na ¦l±sku; w XVII w. po po¿arze i zniszczeniach podczas wojny trzydziestoletniej 1618-48 - upadek gospodarczy; od 1742 w pañstwie pruskim, ufortyfikowany; od XIX w. rozwój przemys³u maszynowego i spo¿ywczego, handel produktami rolnymi; od 1846 po³±czenie kolejowe.
Pomimo germanizacji G³ogów i okolice zachowa³y charakter polski; po I wojnie ¶wiatowej, na mocy traktatu wersalskiego, pozosta³ w granicach Niemiec; 1923 rozbudowa portu. Podczas II wojny ¶wiatowej 6 niemieckich obozów pracy przymusowej, 1942-45 obóz przej¶ciowy dla dzieci polskich przeznaczonych do germanizacji; 1944 obóz przej¶ciowy dla Polaków z obozu przej¶ciowego w Pruszkowie; w czasie dzia³añ wojennych zniszczony w oko³o 90%. Od 1945 w Polsce, odbudowany; 1920-75 i od 1999 siedziba powiatu. Miejsce urodzenia w koñcu XV w. Jana z G³ogowa - teologa, astronoma i geografa, nauczyciela M. Kopernika.
Ksiêstwo g³ogowskie - piastowskie ksiêstwo obejmuj±ce pó³nocno-wschodni± cze¶æ ¦l±ska, ze stolic± w G³ogowie; po raz pierwszy wydzielone zapewne 1179 z dzielnicy Boles³awa I Wysokiego dla m³odszego brata, Konrada; po jego ¶mierci (miêdzy 1180 a 1190) przywrócone do dzielnicy Boles³awa; ponownie wydzielone 1251 z ksiêstwa legnickiego na skutek buntu (1249-51) ks. Konrada I przeciw starszemu bratu Boles³awowi II Rogatce; po ¶mierci Konrada podzielone 1278 miêdzy jego synów - w³a¶ciwe ksiêstwo g³ogowskie obj±³ Henryk I (III); 1290 przy³±czono do niego dawne ksiêstwo ¶cinawskie, pó³nocn± cze¶æ ksiêstwa legnickiego i ksiêstwa wroc³awskiego, 1294 obszar po Byczynê i Gorzów ¦l±ski, 1304 ksiêstwo ¿agañskie; 1312 podzielone miêdzy synów Henryka I (III) na ksiêstwo g³ogowskie i ksiêstwo ole¶nicko-namys³owskie; 1316-23 czê¶æ g³ogowsk± ponownie podzielono na ksiêstwo g³ogowskie i ksiêstwo ¶cinawskie; 1331 ksiêstwo g³ogowskie zosta³o zajête przez króla Jana Luksemburskiego i w³±czone do Korony czeskiej jako ksiêstwo dziedziczne; obejmowa³o wówczas, oprócz G³ogowa - Bytom nad Odr±, S³awê, Wschowê i Polkowice z okrêgami; 1344 ksi±¿ê ¿agañski Henryk III (V) ¯elazny w zamian za obietnicê nadania ksiêstwa g³ogowskiego z³o¿y³ ho³d lenny królowi Janowi; 1349 (ostatecznie 1360) czê¶æ królewska ksiêstwa g³ogowskiego zosta³a przekazana w do¿ywocie Bolkowi II Ma³emu ¶widnicko-jaworskiemu, od 1368 znajdowa³a siê w Koronie czeskiej, a 1384 nadano j± w lenno ksiêciu cieszyñskiemu Przemkowi i jego potomkom; cze¶æ ksi±¿êc± 1360 przekazano w dziedziczne posiadanie Henrykowi ¯elaznemu i nastêpnie by³a kilkakrotnie dzielona i ³±czona z ksiêstwem ¿agañskim; linia g³ogowska Piastów ¿agañskich wygas³a 1476 na Henryku IX (XI) Starszym; 1482 wyodrêbnione z ksiêstwa g³ogowskiego ksiêstwo kro¶nieñskie przejêli margrabiowie brandenburscy, przy reszcie utrzyma³ siê Jan II ¿agañski. W 1488-89 ksiêstwo g³ogowskie opanowa³ zbrojnie król Maciej Korwin; 1491-96 jako ksiêstwo suwerenne znajdowa³o siê w posiadaniu Jana I Olbrachta, nastêpnie do 1508 królewicza (króla) Zygmunta (Starego), po czym zosta³o inkorporowane do Korony czeskiej.
Zjazd g³ogowski 1462, spotkanie Kazimierza IV Jagielloñczyka z królem czeskim Jerzym z Podiebradów, które odby³o siê 17-30 V w G³ogowie na ¦l±sku; zawarty 27 V polsko-czeski traktat przewidywa³ wzajemn± pomoc przeciwko Turkom i regulowa³ kwestie sporne; zjazd g³ogowski zapocz±tkowa³ zbli¿enie polsko-czeskie, wyj¶cie Jerzego z miêdzynarodowej izolacji politycznej (inspirowanej g³ównie przez papie¿a) i otworzy³ mo¿liwo¶ci sukcesji jagielloñskiej na tronie czeskim; Kazimierz odmówi³ wspó³dzia³ania w polityce antycesarskiej i antybrandenburskiej; kontynuacj± zjazdu g³ogowskiego by³ sojusz polsko-austriacki zawarty 14 VI 1462 w Poznaniu.
Jest to region przemys³owy, o którego powstaniu i i rozwoju zadecydowa³a obecno¶æ surowca - rud polimetalicznych z podwy¿szon± zawarto¶ci± miedzi i srebra. Z³o¿a rud metali eksploatowane by³y na Przedgórzu Sudeckim od najdawniejszych czasów. Najpierw przyst±piono do wydobycia rud miedzi w okolicy Boles³awca i Z³otoryi, które od 1954 r. zaczêto przerabiaæ w hucie miedzi w Legnicy. Okrêg przemys³owy z prawdziwego zdarzenia powsta³ jednak dopiero w latach 60., kiedy przyst±piono do eksploatacji zasobnych (1,6 mld t), choæ niskoprocentowych (1,6% zawarto¶ci miedzi) rud miedzi w rejonie Legnicy, Lubina i G³ogowa. G³ównymi zak³adami przemys³owymi regionu s± obecnie: kopalnie rud miedzi w Lubinie, Polkowicach, Sieroszowicach i Rudnej, huty miedzi w G³ogowie, Legnicy i Orsku, zak³ad wzbogacania rud w Lubiniu oraz zak³ady chemiczne (kwas siarkowy) w Legnicy. G³ównymi o¶rodkami miejskimi i przemys³owymi okrêgu (zag³êbia) s± zatem: Legnica, G³ogów, Lubin, Polkowice oraz Orsk. Okrêg przemys³owy prze¿ywa trudno¶ci adaptacji do nowych warunków ekonomicznych oraz geograficznie innej orientacji rynkowej. Jest to ponadto obszar wielkiego zagro¿enia ekologicznego i degradacji ¶rodowiska. Zbiornik odpadów poflotacyjnych ¯elazny Most, le¿±cy w Pobli¿u Polkowic, jest najwiêksz± tego typu budowl± w Europie (ponad 1250 ha).
G³ogów le¿y na pó³nocnym krañcu województwa dolno¶l±skiego, nad Odr±. W historii zapisa³ siê w 1109 jako miejsce bohaterskiej obrony polskiej za³ogi przed wojskami niemieckiego cesarza Henryka V (napastnicy u¿yli dzieci obroñców jako ¿ywych tarcz). Od po³owy XIII w. G³ogów by³ stolic± piastowskiego ksiêstwa g³ogowskiego. W 1945 to jedno z najpiêkniejszych miast Dolnego ¦l±ska zosta³o prawie ca³kowicie zniszczone. W ³atach 50. w pobli¿u odkryto bogate z³o¿a miedzi, co zaowocowa³o powstaniem Legnicko-G³ogowskiego Okrêgu Miedziowego i intensywnym rozwojem miasta. Po wojnie odbudowano pojezuicki ko¶ció³ Bo¿ego Gafa z prze³omu XVII i XVIII w. oraz barokowy zamek z XVII w., mieszcz±cy Muzeum Archeologiczno-Historyczne (m.in. z pochodz±cymi z V w. ozdobami kultury ³u¿yckiej oraz ekspozycj± ¶redniowiecznych narzêdzi tortur). Od koñca lat 80. prowadzona jest kompleksowa odbudowa starówki, z zachowaniem dawnego stylu wype³niaj±cych j± kamieniczek. Rekonstrukcji doczeka³a ju¿ potê¿na, 80-metrowa wie¿a istniej±cego od XIII w. ratusza, na odbudowê czekaj± pozosta³o¶ci jednego z najstarszych na ¦l±sku teatrów. Jako symbol zniszczeli wojennych, w stanie trwa³ej ruiny zachowany zostanie gotycki ko¶ció³ ¶w. Miko³aja z po³owy XIII w. W najstarszej czê¶ci miasta, na Ostrowie Tumskim odbudowywana jest pó¼nogotycka XV-wieczna kolegiata z romañskimi fragmentami z prze³omu XII i XIII w.
Zabytki:
Obni¿enie Milicko-G³ogowskie (czê¶æ Niziny Po³udniowopolskiej). Makroregion ten uwa¿any jest za czê¶æ Pradoliny Barucko-G³ogowskiej z kontynuacj± na obszarze Niemiec. Niejednolity charakter tego obni¿enia pozwoli³ na wyró¿nienie czterech mezoregionów, z których jednym jest Pradolina G³ogowska. Jest to mezoregion bardziej rozleg³y, którego pochodzenie wi±¿e siê z dzia³alno¶ci± l±dolodu, obecnie na znacznym odcinku wykorzystany przez Odrê. Wyra¼nie rozci±ga siê terasa zalewowa z u¿ytkami zielonymi oraz wy¿sza piaszczysta pokryta lasami. Przeobra¿enia antropogeniczne poza obszarem G³ogowa, wschodz±cym w sk³ad Legnicko-G³ogowskiego Okrêgu Miedziowego, s± niewielkie.
Pradolina G³ogowska - ¶rodkowozachodnia czê¶æ Obni¿enia Milicko-G³ogowskiego, wzd³u¿ Odry, od Nowej Soli po W±sosz; d³ugo¶æ oko³o 70 km, szeroko¶æ do 12 km; pierwotnie stanowi³a zag³êbienie koñcowe lodowca zlodowacenia Warty, pó¼niej szlak odp³ywu wód; w dnie pradoliny szeroki taras ³±kowy pokryty madami (Flimsols) piaszczysto-py³owymi, wy¿ej tarasy piaszczyste z glebami brunatnymi (Cambisols) i rdzawymi (Arenosols), wydmy (obecnie poro¶niête lasami); w Pradolinie G³ogowskiej do Odry uchodzi Barycz; dominuj± pola i ³±ki; najwiêksze miasto - G³ogów (na po³udniowym skraju).
Powierzchnia miasta | 35,1 km2 (3 511 ha) |
Aktualna liczba mieszkañców (liczba ludno¶ci) | 68 954 |
Liczba urodzeñ w 2006 roku | 745 |
Liczba zgonów w 2006 roku | 480 |
Ilo¶æ osób, które zameldowa³y siê do miasta w roku 2006 | 641 |
Ilo¶æ osób, które wymeldowa³y siê z miasta w roku 2006 | 1 155 |
Ilo¶æ osób, które pracuj± | 16 043 |
Bezrobocie: liczba bezrobotnych mieszkañców | 4 219 |
Ilo¶æ ksi±¿ek w miejskich bibliotekach | 114 279 sztuk |
Nowopowsta³e mieszkania w 2006 roku | 230 (o ¶redniej powierzchni 67,4 m2) |
Nowe budynki oddane do u¿ytku w 2006 roku | 61 |
Ilo¶æ firm, instutycji i przedsiêbiorstw (podmiotów gospodarczych) dzia³aj±cych na terenie miasta | 6 862 |
Dochody miasta (gminy) | 152 620 641,10 z³ |
Wydatki miasta (gminy) | 165 046 823,22 z³ |
¦rednia pensja w powiecie g³ogowskim | 2 276,38 z³ (co stanowi 86,30% ¶redniej krajowej) |
Ilo¶æ samochodów osobowych w powiecie g³ogowskim | 22 092 |
Ilo¶æ ofiar ¶miertelnych w wypadkach drogowych na 100 tysiêcy mieszkañców | 11,9 |